در پی حمله ارتش روسیه به نیروگاه هستهای زاپروژیا و تصرف آن، گاردین در گزارشی به توضیح عملکرد این نیروگاه، که در نوع خود بزرگ‌ترین به شمار می‌رود، پرداخته است.
اهمیت نیروگاه هستهای زاپروژیا در چیست؟
نیروگاه هستهای زاپروژیا، بین سال‌های ۱۹۸۴ تا ۱۹۹۵ ساخته شد و از بزرگ‌ترین نیروگاه‌های هستهای در اروپا و نهمین نیروگاه بزرگ هستهای در جهان است. این نیروگاه ۶ رآکتور دارد که هر کدام ۹۵۰ مگاوات تولید می‌کنند و خروجی کلی آن ۵۷۰۰ مگاوات، تقریبا برابر با نیاز تامین انرژی ۴ میلیون خانه است.
در شرایط عادی، این نیروگاه تولید یک‌پنجم برق مصرفی در اوکراین و تقریبا نیمی از انرژی تولیدشده تاسیسات هستهای اوکراین را بر عهده دارد.
این نیروگاه در شهر انرهودار، در جنوب شرق اوکراین، و بر کرانه مخزن آبی کاخووکا در رود دنیپر واقع است. حدودا ۲۰۰ کیلومتر از منطقه دونباس اوکراین، که جمهوری‌های خودخوانده دونتسک و لوهانسک در آن قرار دارد، فاصله دارد و در ۵۵۰ کیلومتری جنوب شرقی کی‌یف، پایتخت، است.
نیروگاه چطور مورد حمله و تصرف قرار گرفت؟
در ساعات اولیه بامداد روز جمعه ۱۳ اسفندماه به‌وقت محلی، آتش‌سوزی از یک ساختمان محل کارآموزی بیرون نیروگاه آغاز شد. مقام‌های اوکراین گفتند که نیروگاه زیر آتشبار نیروهای روسیه قرار گرفته بود.
اولین گزارش از یکی از کارکنان نیروگاه آمد که روی تلگرام نوشت که نیروهای روسیه به تسهیلات این نیروگاه شلیک کرده‌اند و «خطر جدی تهدید هستهای در بزرگ‌ترین نیروگاه هستهای اروپا وجود دارد.»
دمیترو کولبا، وزیر خارجه اوکراین، با تایید این خبر در توییترش نوشت که ارتش روسیه این نیروگاه را از هر سو هدف حمله قرار داده و آتش‌سوزی در این نیروگاه شروع شده است. او خواستار یک آتش‌بس فوری برای مجال دادن به آتشنشانان برای اطفای حریق در این نیروگاه شد.
کمی بعدتر، اورژانس اوکراین گزارش داد تشعشعات نیروگاه در حد معمول است و آتش‌سوزی نیز در ساختمانی خارج از نیروگاه هستهای روی داده است.
بعدتر گزارش شد که سومین رآکتور نیروگاه زاپروژیا قطع شده است و تا ساعت ۴ بامداد به‌وقت محلی، تنها یکی از رآکتورها فعال بود.
گزارش‌های اولیه برای تلاطم بازارهای آسیا کافی بود. سهام سقوط کرد و قیمت نفت بیش از پیش افزایش یافت.
ساعاتی بعد، بازرسی هستهای اوکراین از تصرف نیروگاه هستهای زاپروژیا به‌دست نیروهای روسیه خبر داد. یک مقام بازرسی هستهای اوکراین نیز گفت که کارکنان این نیروگاه، کنترل آن را در دست دارند و درباره عملکرد آن اطمینان وجود دارد.
آیا خطر پراکنده شدن تشعشعات رادیواکتیو وجود دارد؟
در پی تصرف نیروگاه زاپروژیا، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت هیچ‌یک یک از رآکتورهای نیروگاه هستهای زاپروژیا آسیب ندیده و تشعشع هستهای وجود نداشته است. او از مقام‌های روسیه و اوکراین خواست شرایط بازدیدش از نیروگاه چرنوبیل و سایر تاسیسات اتمی اوکراین را فراهم کنند.
این سازمان پیش‌تر و به‌نقل از مقام‌های اوکراین گفته بود که هیچ تغییری در سطح تشعشعات رادیواکتیو در نیروگاه هستهای زاپروژیا گزارش نشده است.
بنا بر اعلام ایالات متحده، آخرین اطلاعات آمریکا نیز بالا رفتن سطح تشعشعات در نیروگاه زاپروژیا را نشان نمی‌دهد. جنیفر گرانهولم، وزیر انرژی آمریکا، گفت که رآکتورهای این نیروگاه در سازه‌های محکم محفوظ و در حال خاموش شدن‌اند.
روسیه پس از حمله به اوکراین، نیروگاه هستهای چرنوبیل در ۱۰۰ کیلومتری شمال کی‌یف، پایتخت، و محل وقوع فاجعه هستهای سال ۱۹۸۶، را هم تصرف کرده است. اما به‌باور برخی تحلیلگران، جنس عملکرد زاپروژیا با چرنوبیل فرق می‌کند و زاپروژیا در مقایسه با چرنوبیل، نیروگاهی متفاوت‌تر و ایمن‌تر است.
تونی ارواین، استاد افتخاری دانشگاه ملی استرالیا، احتمال انفجار، ذوب سوخت هستهای و پخش شدن تشعشعات رادیواکتیو از زاپروژیا را پایین توصیف کرد.
ارواین مدیر تنها نیروگاه هستهای استرالیاست و ۳۰ سال سابقه راه‌اندازی نیروگاه‌های هستهای در بریتانیا را نیز دارد.
ارواین گفت رآکتورهای نیروگاه هستهای زاپروژیا، «رآکتورهای آب تحت‌فشار» موسوم به «پی‌دبلیوآر»، بسیار ایمن‌تر از رآکتورهای چرنوبیل‌اند و به نظر نمی‌رسد آسیبی دیده باشند چرا که سیستم حفاظت در برابر حریق نیز در آنها کار گذاشته شده ست.
ارواین اشاره کرد که روشن است که حمله به نیروگاه هستهای فکر خوبی نیست اما اطمینان داد که این رآکتورها به‌دلیل طراحی‌شان بسیار ایمن‌تر از رآکتورهای معمولی‌اند. او افزود این رآکتورها، علاوه بر سیستم خنک‌کننده معمولی رآکتورهای عادی، به سیستم خنک‌کننده پشتیبان برای استفاده در مواقع اضطراری هم مجهزند.