نخستین مناظره یک‌ساعته نامزدهای راه‌یافته به مرحله دوم چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، با موضوع فرهنگی ـ سیاسی شامگاه دوشنبه یازدهم تیر ماه برگزار شد.
مسعود پزشکیان و سعید جلیلی دو نامزدی که با کسب آرای بیشتر در مقایسه با محمدباقر قالیباف و مصطفی پورمحمدی به دور دوم انتخابات برای تعیین جانشین ابراهیم رئیسی راه یافته‌اند، روز دوشنبه ۱۱ تیرماه در اولین مناظره خود در تلویزیون جمهوری اسلامی شرکت کردند.
مهم‌ترین ویژگی دور اول این انتخابات، تحریم بزرگ و قاطع ۶۰ درصدی مردم ایران بود، نکته‌ای که هر دو نامزد راه یافته به دور دوم در اولین مناظره دونفره خود به آن اقرار کردند.
پایین‌ترین میزان مشارکت
سعید جلیلی در این مناظره که به مباحث «سیاسی- فرهنگی» اختصاص داشت، ضمن تایید تلویحی میزان پایین مشارکت مردم در انتخابات به خصوص در دوره‌های اخیر در پاسخ به پرسش نخست مجری در این خصوص مدعی شد که نبود برنامه باعث بی‌انگیزگی در این زمینه شده است .
جلیلی همچنین با تایید تلویحی نگاه ابزاری به بسیاری از رای‌دهندگان گفت که «نمی شود در زمان انتخابات در فلان روستا صندوق رای را با بالگرد ببرید اما در سایر عرصه‌ها آنها را رها کنید.»
پزشکیان اما پیش از پاسخ به سوال اول طرح شده، ضمن رد شایعات مطرح شده در مورد افزایش احتمالی قیمت بنزین در دولت او و توهین به مولوی عبدالحمید، امام جمعه زاهدان، از سوی فرزندش، با اشاره به تایید تحریم ۶۰ درصدی صندوق‌ها گفت: «وقتی حقوق مردم را نادیده بگیریم و وقتی صدای مردم را نخواهیم بشنویم... مشارکت شکل نمی گیرد»
پزشکیان با بیان اینکه «مردم از ما ناراضی هستند»، افزود که «روز به روز پشتوانه اجتماعی را به خاطر گرانی، برخورد با دختران، اینترنت و فیلترینگ از دست می دهیم.»
پزشکیان همچنین به وجود تبعیض اشاره کرد و گفت: «نباید افرادی که عضو هیچ گروهی نیستند، اصلا هیچ جا جایگاه نداشته باشند و اگر سنی، کرد و عرب هستند پستی به آنها ندهیم.»
جلیلی اما بدون حمله مستقیم به این ادعاهای پزشکیان با عنوان کردن تلویحی از برخی وعده‌ها به عنوان شعار تبلیغاتی، از آن به عنوان رفتار بدی یاد کرد که در ایام انتخابات انجام می‌شود و در مورد آن «معامله» می‌شود.
جلیلی همچنین مدعی شد که پزشکیان و ستاد او وی را «طالبان» می‌خوانند که این کمکی به حل مشکلات مردم نمی‌کند.
پزشکیان اما در پاسخ سوال دوم مجری درخصوص رقابت‌های انتخاباتی بدون پاسخ مستقیم به جلیلی، حمله طرفداران جلیلی به یکی از حامیان خود در تبریز را شاهد مثال آورد و گفت که طرفداران جلیلی در تبریز یک نفر را نیز با شوکر زدند.
جلیلی ضمن محکوم کردن این رفتار و تایید پیگیری موضوع، گفت: «ممکن است در این عرصه‌ها کسانی بیایند برای مشوش کردن فضا چنین کارهایی انجام دهند.»
خیزش مردمی ۱۴۰۱
مسعود پزشکیان در بخش دیگری از صحبت‌های خود با انتقاد از نگاه موجود در نفی مطالبه‌گری، بدون اشاره به دلیل و خاستگاه مطالبه مردمی خیزش «زن، زندگی، آزادی» به خیزش مردمی ۱۴۰۱ اشاره کرد و از تعلیق و اخراج دانشجویان، استادان و دانش‌آموزان در دولت سیزدهم انتقاد کرد و گفت: «مردم اگر با ما بودند حق دارند به خیابان‌ها بریزند، اما اگر با ما نبودند و اعتراضی به عملکرد ما داشتند اگر بیایند خلاف قانون است؛ آنها را می‌گیریم و در زندان می‌کنیم.»
سعید جلیلی هم با تایید اعتراضات مدنی، اما آن را محدود به دانشگاه‌ها کرد و گفت که برای شنیدن اعتراضات به دانشگاه‌ها رفته است.
او نیز بدون اشاره به خاستگاه و آبشخور این اعتراضات به گفتاردرمانی به عنوان راه حلی موثر اشاره کرد و از به ثمر رسیدن این روش در مواجهه با کارگران معترض مثال آورد.
جلیلی با اشاره به سازوکاری تعبیه شده برای پاسخ به اعتراضات، از ارائه هرگونه توضیحی دراین باره جزییات آن به‌رغم اصرار مجری از نحوه اجرا و چگونگی این ساز و کار، طفره رفت.
فیلترینگ و فروشندگان فیلترشکن و زنبیل ۱۱ ساله
سعید جلیلی با حمایت ضمنی از لزوم نظارت بر اینترنت از ضرورت استانداردسازی و تنظیم‌گری در این زمینه صحبت کرد.
مسعود پزشکیان نیز با طرح ادعای اینکه در همه دنیا محدودیت وجود دارد، با حمله به کاسبان فیلترشکن، توجه خود را معطوف به این بخش کرد و از نابودی کسب‌وکارها به خاطر محدودیت‌ها انتقاد کرد.
جلیلی در بخش دیگری از مناظره با ادعای اینکه با مسائل کشور آشناست، گفت: «اگر روزی می‌خواهید در این جایگاه کار کنید باید با مسائل آشنا باشید و نمی‌توان بر اساس دو گعده و سه محفل سیاسی حرف زد.»
جلیلی با اشاره به طعنه‌ای به خودش مبنی بر اینکه «شما ۱۱سال است که زنبیل گذاشته‌اید» با تایید این امر گفت که «رییس‌جمهوری، رییس در مقام اجرا است و اجرا زمانی موفق می‌شود که به موضوع اشراف داشته باشی...»
برجام، اف‌ای‌تی‌اف و قدرت‌های جهانی
جلیلی با طرح این موضوع به توانایی خود در حوزه سیاست خارجی اشاره کرد و از موضع خود در قبال برجام دفاع کرد.
سعید جلیلی که همواره به دلیل نقش خود در مذاکرات و کش‌آمدن گفت‌وگوها به‌دلیل کم‌اطلاعی مورد انتقاد دیپلمات‌ها بوده، با دفاع از عملکرد خود اضافه کرد که ایران در ماجرای برجام «طلبکار» است.
او گفت: «آژانس ۱۵ بار تایید کرده است شما تعهدات خود را اجرا کردید و طرف مقابل اجرا نکرده است. شما باید طلبکار باشید و اگر می‌گویید برجام ادامه یابد باید اول تعهداتش را اجرا کند.»
مسعود پزشکیان اما با رد ادعاهای جلیلی مدعی شد مشکلات به دلیل کسانی است که علم و انگیزه ندارند، ولی پشت تریبون هم از مردم صحبت می‌کنند.
پزشکیان گفت: «ما نمی‌توانیم در قفس را بسته و با دنیا در ارتباط نباشیم .»
او ضمن تایید اقتصاد مقاومتی در صورت ادامه تحریم‌ها مدعی شد که اگر مشکل برجام و پیوستن به ای‌اف‌تی‌ای حل شود، شاید بتوان از ضرر روزانه ۱۰ هزار میلیاردی جلوگیری کرد.
گروه ویژه اقدام مالی یا به اختصار ای‌اف‌تی‌ای سازمانی بین‌دولتی است که در زمینه مبارزه پولشویی و تامین مالی تروریسم فعالیت می‌کند. این گروه ایران را در فهرست سیاه خود قرار داده است و از همه کشورها می‌خواهد که اقدامات مقابله‌ای را در مبادلات مالی با ایران به کار بگیرند و مطمئن شوند که خطر پولشویی و تأمین مالی تروریسم از درون نظام بانکی ایران دامن کشورهای دیگر را نگیرد.
جلیلی که در دور پیشین از سوی مصطفی پورمحمدی به عنوان کارشکن پیوستن به ای‌اف‌تی‌ای معرفی شد، با رد تاثیرات اجرای خواسته‌های این نهاد مدعی شد که دولت حسن روحانی ۴۱ بند اف‌ای‌تی‌اف را امضا کرده بود.
جلیلی گفت : «این‌طور نیست که همه کشورها همه این بندها را اجرا کنند، ولی شما همه بندها را اجرا کردید. با این حال اف‌ای‌تی‌اف می‌گوید من اینها را قبول ندارم و باید اقدام دیگری انجام دهید.»
مناظره دوم این دو کاندیدا، سه‌شنبه شب ساعت نه‌ونیم شب به وقت محلی با موضوع اقتصاد برگزار می‌شود.
این دو قرار است جمعه هفته جاری برای پرکردن کرسی ابراهیم رئیسی با یکدیگر رقابت کنند. دور دوم انتخابات ریاست جمهوری در حالی برگزار می‌شود که عدم مشارکت ۶۰ درصدی مردم در دور اول انتخابات به تعبیر بسیاری «نه بزرگ» به جمهوری اسلامی بوده است.