اولین جلسه دادگاه رسیدگی به اتهامات ۴۰ تن از زندانیان اوین که به دست داشتن در آتش‌سوزی سه‌شنبه شب ۲۳ مهرماه ۱۴۰۱ متهم شده‌اند، روز سه‌شنبه ۲۹ خرداد در شعبه ۱۱۴۸ دادگاه کیفری دو تهران و با اخراج وکلای مدافع متهمان برگزار شد.
این پرونده در پی شکایت سازمان زندان‌ها علیه این زندانیان گشوده شد و اعلام شده است که جلسه دوم دادگاه روز چهارشنبه ۳۰ خرداد برگزار خواهد شد.
شنبه شب ۲۳ مهر ۱۴۰۱، در میانه خیزش سراسری علیه جمهوری اسلامی پس از قتل حکومتی مهسا ژینا امینی، بخشی از زندان اوین آتش گرفت و به دنبال آن صدای تیراندازی تا ساعت‌ها از درون زندان به گوش رسید.
در جریان این آتش‌سوزی و درگیری متعاقب آن، ۹ تن از زندانیان کشته شدند، عده‌ای مجروح و برخی نیز به خارج از زندان منتقل شدند.
خبرگزاری هرانا، که اخبار حقوق بشری را پوشش می‌دهد، گزارش داده است که در جریان جلسه روز سه‌شنبه دادگاه، پس از قرائت کیفرخواست از سوی نماینده دادستان و شرح واقعه آتش‌سوزی در زندان اوین، نماینده دادستان و نماینده سازمان زندان‌ها، نام ۴۰ نفر از زندانیان زندان اوین را به‌عنوان متهمان اصلی وقوع آتش‌سوزی در بندهای ۷ و ۸ زندان خواندند و آنها را به «اخلال در نظم زندان، سرپیچی و تمرد از دستور مامورین و افساد فی الارض» متهم کردند.
در این دادگاه، این ۴۰ متهم به نقش داشتن در مرگ ۹ زندانی دیگر نیز متهم شدند.
در آن زمان، سه شاهد عینی از زندان اوین در گفتگو با ایران‌اینترنشنال تاکید کردند که آتش‌سوزی زندان اوین کار خود جمهوری اسلامی بوده است و تعداد زندانیانی که در این اتفاق کشته شده‌اند، بیش از آمار رسمی است که در آن زمان چهار نفر اعلام شده بود.
به گزارش هرانا، در دادگاه، قاضی فقط به چهار نفر از متهمان اجازه دفاع از خود در برابر اتهامات وارده را داد. هر چهار زندانی تمامی اتهام‌های خود را بی‌اساس و اعترافات اجباری خود را ناشی از فشار و ارعاب بازجویان در سلول‌های انفرادی بند ۲۴۱ حفاظت قوه قضاییه و بند ۲۴۰ وزارت اطلاعات دانستند و آنها را فاقد اعتبار قلمداد کردند.
هرانا به نقل از یک منبع مطلع نزدیک به خانواده یکی از این زندانیان گزارش داد که خانواده‌های زندانیان جان‌باخته در آتش‌سوزی زندان اوین نیز با رد ادعاهای دادستان و نماینده سازمان زندان‌ها مبنی بر نقش داشتن زندانیان و متهمان در مرگ فرزندانشان، مسئولان زندان اوین و نهادهای امنیتی را قاتلان فرزندان خویش دانستند.
خانواده‌های زندانیان جان‌باخته در دادگاه اعلام کردند که هیچ شکایتی از زندانیانی که به‌عنوان متهم در دادگاه محاکمه می‌شوند ندارند و آنها را نیز قربانی این پرونده می‌دانند.
براساس این گزارش، پدر یکی از جان‌باختگان خطاب به قاضی گفت که فرزندش با اصابت سه گلوله کشته شده است.
او تاکید کرد که اظهارات مسئولان زندان مبنی بر اینکه فرزندش به‌دلیل استنشاق دود دچار خفگی شده، کذب محض است.
به گزارش هرانا، سایر خانواده‌های جان‌باختگان نیز اشاره کردند که مسئولان امنیتی و مسئولان زندان اوین اجازه رویت جنازه فرزندانشان را به آنها نداده‌اند.
این خانواده‌ها نیز تاکید کرده‌اند که متهمان این پرونده بی‌گناه هستند و از آنها هیچ‌گونه شکایتی ندارند.
به گفته یکی دیگر از اعضای خانواده این زندانیان، قاضی دادگاه در جریان این جلسه از پذیرفتن وکلای متهمان نیز جلوگیری کرد و رامین صفرنیا، وکیل مدافع میثم دهبان‌زاده، لقمان امین‌پور، مجید روشن‌نژاد و رضا سلمان‌زاده از زندانیان متهم شده را از دادگاه اخراج کرد و با وجود اعتراض زندانیان به این اقدام غیرقانونی، اجازه حضور وکیلان مدافع متهمان در دادگاه را صادر نکرد.