نخستین مناظره تلویزیونی نامزدهای چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری روز دوشنبه ۲۸ خرداد برگزار شد. این مناظره به برنامه‌های شش نامزد مورد تایید شورای نگهبان در حوزه اقتصاد، به‌ویژه برنامه هفتم توسعه و راه‌های مشارکت مردم در آن اختصاص داشت.
در بخش اول این مناظره، سوالاتی درباره کلیات برنامه توسعه، نرخ رشد پیش‌بینی شده در آن، بهبود فضای کسب و کار، ارتقای جایگاه ایران در جهان و جلب سرمایه‌گذار خارجی مطرح شد.
کلی‌گویی نامزدها درباره برنامه‌هایشان، اصرار بر به‌کارگیری «توانمندی‌‌های داخلی» و استفاده پر تکرار از شعار «ما می‌توانیم» از موارد برجسته این مناظره بود.
امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی خود را جوان‌ترین نامزد با ۲۰ سال سابقه اجرایی توصیف کرد و گفت سایر نامزدها نیز تاکنون در حکومت جمهوری اسلامی، عهده‌دار مسئولیت‌های مختلف بوده‌اند.
او خطاب به سایر نامزدها افزود طوری صحبت نکنید که «انگار دنیا از امروز شروع شده است» و بدون در نظر گرفتن نقش خود در گذشته، عملکردهای دیگران را نقد نکنید.
مناظره‌های بعدی قرار است در روزهای ۳۱ خرداد، یک تیر، چهار تیر و پنج تیر برگزار شوند.
محمدباقر قالیباف، دیگر نامزد مورد تایید شورای نگهبان نیز در این مناظره، بر ادامه مسیر دولت ابراهیم رئیسی در حوزه اقتصادی تاکید کرد.
او هدر دادن مستقیم سرمایه‌ها را سه و نیم برابر یارانه‌های کنونی دانست.
مسعود پزشکیان، نامزد مورد حمایت اصلاح‌طلبان در این مناظره هشدار داد بدون «انسجام داخلی و مشارکت همه دسته‌ها و گروه‌ها»، اجرای برنامه هفتم توسعه و رشد اقتصادی پیش‌بینی شده در آن ممکن نخواهد بود.
او تامین ۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری را برای رسیدن به رشد هشت درصدی مدنظر برنامه هفتم توسعه «غیرممکن» توصیف کرد.
پزشکیان همچنین تاکید کرد: «امکان ندارد بدون باز کردن مرزها با دولت‌ها و کشور‌های دیگر به رشد برسیم.»
سعید جلیلی هم برنامه هفتم توسعه را لازم الاجرا خواند و افزود رشد هشت درصدی ذکر شده در این برنامه، تنها با جلب سرمایه‌گذاری محقق نخواهد شد و باید برای برآوردن انتظارات، از «فرصت‌های موجود» در کشور استفاده کرد.
مصطفی پورمحمدی، عضو هیات مرگ و مقام قضایی جمهوری اسلامی در دهه ۶۰ هم به انتقاد از اوضاع اقتصادی موجود پرداخت و مشکلات اقتصادی را با روابط بین‌المللی و فرهنگ مرتبط دانست.
او افزود: «بعضی می‌گفتند تحریم‌ها مهم نیست حالا هم می‌گویند تحریم تاثیری ندارد. به سفارت حمله می‌کنند و مشکل تحریم را اضافه می‌کنند، هزینه ماجرای جنگ اوکراین را دادند اما استفاده‌ای نکردند.»
بخش دوم مناظره نامزدهای نظام برای جانشینی رئیسی
در این بخش نامزدهای مورد تایید شورای نگهبان علاوه بر طرح نظرات خود درباره چگونگی مشارکت مردم در مسیر تحقق رشد هشت درصدی، به انتقاد از سخنان یکدیگر و همچنین عملکرد اقتصادی دولت‌های پیشین پرداختند.
انتقاد از عملکرد دولت حسن روحانی در دستور کار نامزدهای وابسته به جریان اصول‌گرا قرار داشت و زاکانی و جلیلی به انتقاد از رویکرد اقتصادی آن دولت پرداختند.
زاکانی و قاضی‌زاده هاشمی به انتقادات پزشکیان و پورمحمدی از برنامه هفتم توسعه اشاره کردند و گفتند اگر کسی این برنامه را قبول ندارد، نباید در انتخابات ریاست‌جمهوری ثبت‌نام می‌کرده.
زاکانی گره زدن حل مسائل اقتصادی نظیر تورم و تحریم را به دیپلماسی اشتباه خواند و افزود: «تحریم را باید در کشور خنثی کرد و دیپلماسی هم برود اساس و بنیان آن را تغییر دهد.»
به گفته شهردار کنونی تهران، «تا وقتی تحریم را خنثی نکردیم، در کرونا، به ما واکسن ندادند. علم اقتصاد درباره درستی و غلطی سیاست‌ها ساکت است. تشخیص این بر عهده سیاست‌مدار است.»
این اظهارات در حالی مطرح می‌شوند که علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی خرید واکسن کرونا از آمریکا و بریتانیا را ممنوع اعلام کرده بود و به گفته بسیاری از کارشناسان، همین دستور به افزایش تلفات انسانی کرونا در ایران دامن زد.
قاضی‌زاده هاشمی هم دولت روحانی را متهم کرد که مردم را در بورس به «خاک سیاه نشاند».
او بدون اشاره به نقش خود در دولت کنونی افزود: «اگر کار دست ما باشد، خیلی سریع‌تر از این‌ها می‌توانیم کار را حل کنیم.»
پزشکیان و پورمحمدی تنها نامزدهایی بودند که در سخنان خود در مناظره تلویزیونی امروز، به طور پراکنده از عملکرد دولت ابراهیم رئیسی انتقاد کردند.
پورمحمدی خاطرنشان کرد دو سال در دولت رئیسی و مجلس یازدهم به ریاست قالیباف، «مملکت بدون برنامه» اداره شد.
پزشکیان هم وعده‌های مطرح شده در دولت رئیسی را از جمله ساخت سالانه یک میلیون مسکن، حل مشکل بورس و ایجاد اشتغال مورد انتقاد قرار داد و گفت: «یکی می‌گفت با یک میلیون تومان شغل ایجاد می‌کنم اما این حرف توهین بود.»
اشاره پزشکیان به سخنان حجت عبدالملکی، وزیر پیشین تعاون، کار و رفاه اجتماعی است که گفته بود شهروندان می‌توانند با یک میلیون تومان شغل ایجاد کنند.
راستی‌آزمایی سخنان نامزدها
قالیباف در بخشی از برنامه مناظره گفت نقدینگی در دهه ۹۰ حدود ۲۶ برابر شد.
بررسی‌های ایران‌اینترنشنال بر اساس اطلاعات موجود در نماگر شماره ۶۴ بانک مرکزی جمهوری اسلامی نشان می دهد میزان نقدینگی در سال ۱۳۹۰ برابر ۳۰۲۴۷۴ میلیارد تومان بوده و این عدد در سال ۱۴۰۰ طبق نماگر شماره ۱۰۴ بانک مرکزی به ۳۷۰۵۴۰۰ میلیارد تومان رسیده است.
این رقم نشان‌دهنده افزایش ۱۲ برابری یا رشد یک‌هزار و ۱۲۵ درصدی است.
رییس مجلس شورای اسلامی در بخش دیگری از این مناظره، از هدررفت روزانه ۱۷/۵ درصد از مجموع تولید ۹ میلیون بشکه نفت خبر داد.
این عدد برابر با چیزی حدود یک و نیم میلیون بشکه است.
بررسی ایران‌اینترنشنال حاکی از ان است که قالیباف آذر سال ۱۴۰۲ در همایش حمل و نقل و توسعه اقتصادی میزان هدررفت روزانه نفت را سه و نیم میلیون بشکه اعلام کرده بود.
در سوی دیگر، پزشکیان در مناظره تلویزیونی اقتصادی انتخابات ریاست‌جمهوری گفت رتبه ایران در دنیا در زمینه فساد «پانزدهم از آخر» است.
بررسی‌های ایران‌اینترنشنال نشان می‌دهد که این ادعا «نادرست» است.
ایران در شاخص ادراک فساد (CPI) در سال ۱۴۰۲ از بین ۱۸۰ کشور در رتبه ۱۴۹ قرار گرفت که یک پله پایین‌تر از سال گذشته آن است.
بر اساس فهرست سالانه سازمان شفافیت بین‌الملل، جمهوری اسلامی در مقیاس صفر تا ۱۰۰ امتیاز رتبه ۲۴ را به دست آورد.
در این رتبه‌بندی صفر به معنای «بسیار فاسد» و ۱۰۰ به معنای «بسیار پاک» است.
واکنش‌های منفی کاربران فضای مجازی به مناظره
مناظره اقتصادی نامزدهای جانشینی رئیسی با واکنش‌های منفی بسیاری در فضای مجازی روبه‌رو شد.
کاربری با نام «هنرمند x» در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «تنها نتیجه‌ای که از مناظره امشب گرفتم، این بود که دیگه مناظره نبینم.»
کاربر دیگری هم گفت: «بعد از گذشت حدود سه ساعت از مناظره هنوز نمی‌فهمم جلیلی چی می‌گه!»
او با اشاره به روخوانی زاکانی از روی کاغذ در جریان مناظره، به طعنه نوشت او به صورت کتاب‌باز در این بحث شرکت کرده است.
کاربری با نام «نیلوفر» با هشتگ پوپولیسم از سخنان زاکانی انتقاد کرد و گفت: «آقای زاکانی، خدایی مردم مردم کردن به شما نمیاد.»
کاربر دیگری هم تاکید کرد: «مناظره نبود؛ طولانی، خسته‌کننده، گفت‌وگوی مجزای هر فرد، برخی فراری از پاسخ تخصصی، غیرمنسجم. به تضارب آرا نرسید.»