پس از مرگ ابراهیم رئیسی، حالا گمانه‌زنی‌ها درباره نامزدهای احتمالی انتخابات زودهنگام تیر ۱۴۰۳ داغ شده است. محمد خاتمی گفته وقتی نامزد مطلوبی وجود نداشته باشد، رقابت کردن بی معناست و اصولگرایان درگیر جنگ قدرت هستند. نامزدهای بالقوه این انتخابات زودهنگام چه کسانی هستند؟
پنجشنبه هفته آینده، ۱۰ خرداد ۱۴۰۳، ثبت نام نامزدهای انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری آغاز خواهد شد. این چهاردهمین انتخابات ریاست جمهوری برای انتخاب نهمین رییس جمهوری در نظام جمهوری اسلامی است. آن‌طور که وزارت کشور اعلام کرده، شورای نگهبان صلاحیت نامزدها را از ۱۵ تا ۲۱ خرداد بررسی خواهد کرد. فهرست نامزدهای تایید شده توسط شورای نگهبان روز ۲۲ خرداد اعلام خواهد شد و در نهایت روز جمعه هشتم تیرماه ۱۴۰۳ انتخابات در سراسر کشور برگزار خواهد شد. در صورتی که انتخابات به مرحله دوم کشیده شود، دور دوم روز ۱۵ تیرماه ۱۴۰۳ برگزار خواهد شد.
سناریوهای انتخاباتی
برخی رسانه‌ها با اشاره به دوره‌های گذشته انتخابات به گمانه‌زنی درباره کم و کیف انتخابات پیش از موعد هشتم تیر پرداختند. بر اساس این تحلیل‌ها انتخابات پیش رو یا مثل انتخابات ۱۴۰۰ خواهد بود که به نوشته این رسانه‌ها، شورای نگهبان با قلع و قمع رقبای رئیسی، مسیر پیروزی او را به بهای کاهش نرخ مشارکت هموار کرد. یا مثل انتخابات ۱۳۹۲ و ۱۳۹۶، با چراغ سبز به نامزدهای طیف اصلاح‌طلب و اعتدال‌گرا، نرخ مشارکت بالا خواهد رفت. هرچند هفته‌نامه امید جوان، نزدیک به جریان اصلاح‌طلبی مدعی شده براساس شنیده‌ها، قرار نیست انتخابات پیش رو رقابتی باشد.
تفاوت انتخابات ۱۴۰۳ با ۱۴۰۰
جمعیتی که به حسن روحانی در انتخابات ۱۳۹۲ رای دادند، و در انتخابات ۱۳۹۶ هم به واسطه تصویب برجام و حمایت همه طیف‌های اصلاحات، از جمله حمایت میرحسین موسوی، زهرا رهنورد و مهدی کروبی، دوباره به روحانی رای دادند، از شرایط موجود سال ۱۴۰۰ رضایت نداشتند.
به خصوص بعد از وقایع آبان خونین ۱۳۹۸ و افزایش قیمت ناگهانی بنزین، افزایش نرخ دلار و تورم، از دست رفتن دارایی بسیاری از سرمایه‌گذاران تازه‌کار در بازار بورس و سایر فعالیت‌های اقتصادی پایگاه رای اصلاح‌طلبان شدیدا متزلزل شد.
روحانی نامزد جریان اصلاح‌طلب در انتخابات سال ۱۳۹۶ حدود ۲۴ میلیون رای داشت، اما ناصر همتی، نامزد جریان اصلاح‌طلب در انتخابات ۱۴۰۰ تنها حدود دو و نیم میلیون رای گرفت.
جناح رقیب یعنی اصولگرایان هم با تمرکز روی کلیدواژه «عاملان وضع موجود» هرچند تنها با ۱۸ میلیون رای، در نهایت توانستند کاخ ریاست‌جمهوری را تسخیر کنند.
با این حال سه سال از آن انتخابات گذشته. در بهار سال ۱۴۰۰، قیمت دلار در محدوده ۲۵ هزار تومان بود و حالا نرخ دلار به ۵۷ هزار تومان رسیده و رکورد ۷۰ هزار تومان را هم ثبت کرده است. نرخ تورم رکورد ۸۰ ساله را زده و علاوه بر این سایه حمله نظامی به کشور، اعتراضات سال ۱۴۰۱، اصرار دولت به افزایش درآمد مالیاتی، بالا بردن سن بازنشستگی و موارد مشابه همه در همین سه سال اتفاق افتاده است.
بنابراین اصلاح‌طلبان در صورت دریافت اجازه حضور در این انتخابات، شاید بتوانند پایگاه رای خود را بهبود ببخشند.
خاتمی: وقتی شما نامزد مطلوب خود را ندارید طبعا زمینه‌ای برای شرکت نمی‌بینید
وب‌سایت‌های نزدیک به اصلاح‌طلبان جزئیات یک جلسه با حضور سیدمحمد خاتمی را با تاکید بر این موضوع که جلسه پیش از کشته شدن رئیسی برگزار شده بود، منتشر کردند. در این جلسه خاتمی با اشاره به سخنان علی خامنه‌ای گفته: «رهبری در باب انتخابات گفتند که همه جریان‌ها باید نامزد خود را داشته باشند… ولی وقتی شما نامزد مطلوب خود را ندارید طبعا زمینه‌ای هم برای شرکت نمی‌بینید.»
انتشار این سخنان حالا، بعد از مرگ رئیسی و انتشار فایل صوتی خاتمی نشان می‌دهد خود اصلاح‌طلبان هم امید چندانی ندارند که بتوانند جواز حضور در انتخابات پیش رو را کسب کنند.
نامزدهای احتمالی اصلاح‌طلب
با فرض امکان حضور اصلاح‌طلبان، گمانه‌زنی‌هایی که تاکنون انجام شده نامزدهای جریان اصلاح‌طلبی و اعتدال‌گرا را چهره‌هایی مثل علی‌اکبر صالحی، محمدباقر نوبخت، عبدالناصر همتی، مجید انصاری، علی لاریجانی، اسحاق جهانگیری و مسعود پزشکیان معرفی می‌کنند.
محمدجواد آذری جهرمی هم می‌تواند نامزد جوان این جریان باشد. او بر اساس ابلاغیه شرط سنی شورای نگهبان نتوانسته بود در انتخابات سال ۱۴۰۰ شرکت کند. اما این نامزد متولد سال ۱۳۶۰، حالا ۴۳ ساله است و می‌تواند وارد گود انتخابات شود.
از بین اشخاصی که نام‌شان در بین نامزدهای بالقوه اصلاح‌طلب-اعتدال‌گرا مطرح است، تنها اسحاق جهانگیری و عبدالناصر همتی در انتخابات اخیر ریاست جمهوری تایید صلاحیت شدند.
نامزدهای احتمالی اصولگرایان
جنگ در جریان اصولگرایان واقعی‌تر است. آن‌ها مثل اصلاح‌طلبان از سمت حاکمیت منزوی نشده‌اند و هنوز عرق رقابت در کم رونق‌ترین انتخابات تاریخ جمهوری اسلامی را خشک نکرده‌اند.
سه جریان عمده بین اصولگرایان با هم در حال رقابت هستند. یکی جریانی که از محمدباقر قالیباف حمایت می‌کند؛ یعنی چهره‌هایی مثل غلامعلی حداد عادل، محسن رضایی، صادق محصولی و مرتضی آقاتهرانی. این جریان از سوی پایداری و شانا (شورای ائتلاف نیروهای انقلاب اسلامی) حمایت می‌شود.
جریان نوپا و جدید دیگر با حمایت پشت پرده سعید محمد، مصاف است. موسسه‌ای به مدیریت علی‌اکبر رائفی‌پور که با لیست خود پدیده انتخابات اخیر مجلس هم شدند.
این جریان شمشیر را برای قالیباف از رو بسته و دو طرف علیه هم افشاگری‌هایی هم کرده‌اند. در آخرین نمونه، جریان مصاف، تلاش فرزند قالیباف برای تابعیت کانادایی را پیش کشید و جریان حامی قالیباف هم حساب‌های بانکی موسسه مصاف و برادر رائفی‌پور را افشا کرد.
در بین نامزدهای احتمالی جریان اصول‌گرایی از چهره‌هایی مثل محمد مخبر، محمد باقر قالیباف، محمود احمدی نژاد، سعید جلیلی، حسین دهقان، غلامعلی حداد عادل، علیرضا زاکانی و پرویز فتاح نام برده می‌شود.
در میان این اسامی سعید جلیلی، غلامعلی حداد عادل، علیرضا زاکانی و محمدباقر قالیباف، قبلا بخت‌شان را در انتخابات ریاست جمهوری آزموده‌اند. هرچند شاید قالیباف به دلیل متزلزل شدن ریاستش در مجلس مایل باشد وارد این دور شود، اما سطح درگیری‌اش با سایر جریان‌های اصول‌گرا احتمالا برایش دردسرساز شود و چند افشاگری دیگر علیهش منتشر شود.
محمود احمدی‌نژاد قبلا رییس‌جمهوری بوده و حالا مغضوب است. علاوه بر این‌که طبق سنتی نانوشته روسای جمهوری پیشین معمولا شانس ریاست جمهوری مجدد را ندارند، هزینه محمود احمدی‌نژاد، به خصوص در دور دوم ریاست جمهوری‌اش برای جمهوری اسلامی کم نبوده که حالا بخواهد دوباره شانس ریاست جمهوری را پیدا کند.
محمد مخبر هم با وجود نفوذی که در جمهوری اسلامی دارد، به دلیل دوران همه‌گیری کرونا چهره چندان خوشنامی نیست.
اما یک نام در این بین متفاوت است؛ پرویز فتاح.
پرویز فتاح، هم مثل مخبر رییس مراکز مهم اقتصادی زیرمجموعه علی خامنه‌ای یعنی بنیاد مستضعفان و ستاد اجرایی بوده، هم مثل او متهم به فساد مالی خود یا اطرافیانش نیست.
سپاهی هم بوده؛ بنابراین می‌تواند مورد اعتماد سپاه هم باشد. زمانی که در دولت محمود احمدی‌نژاد وزیر نیرو بود، و حتی بعد از وزارتش، قرارگاه خاتم سپاه همکاری‌های خوبی با او در وزارت نیرو داشت.
از طرفی، او از سال‌های ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۸، رییس کمیته امداد بوده و در دوره ریاستش در کمیته امداد سعی کرد روابط خوبی با مددجویان کمیته امداد -ولو نمایشی- برقرار کند. کمیته امدادی که همین حالا پنج میلیون و ۲۳۰ هزار و ۶۳۹ نفر مددجو در سراسر کشور دارد.