پس از بیش از یک ماه درگیری بین روسیه و اوکراین و پس از هفته‌ها گفت‌وگوهای بی‌ثمر در بلاروس، دور جدیدی از مذاکرات بین مسکو و کی‌یف در استانبول صورت گرفت.
رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه در بیانیه‌ای در افتتاحیه مذاکرات استانبول به طرفین گفت: «جهان منتظر خبرهای خوب و خبرهای خوب از طرف شماست.»
ترکیه دارای موقعیتی منحصر به فرد برای ایفای نقش میانجی در این جنگ را دارد و وب‌سایت کانورسیشن در مقاله‌ای کارشناسی به دلایل موقعیت ویژه ترکیه در این مذاکرات پرداخته است.
خود این واقعیت که مذاکرات از بلاروس، متحد کلیدی روسیه، به ترکیه منتقل شده، نشان دهنده این است که اوضاع تغییر کرده و موقعیت نظامی روسیه آنقدر قوی نیست که در ابتدا انتظار داشت. اما تصمیم برای برگزاری مذاکرات در ترکیه به چند دلیل منطقی است.
این اولین باری نیست که دو طرف پس از تهاجم در ۲۴ فوریه با یکدیگر ملاقات می‌کنند. ترکیه در ۱۰ مارس میزبان نشستی در آنتالیا بین سرگئی لاوروف، و دمیترو کوله‌با، وزرای خارجه روسیه و اوکراین بود. این گفت‌وگوها همزمان با تشدید خشونت در سراسر اوکراین انجام شد و تا حد زیادی بی‌ثمر بود، جز اینکه تنها فرصتی برای دو طرف فراهم کرد که پیام خود را به جهان ارسال کنند.
در این مذاکرات لاوروف گفت آمریکا و متحدانش اوکراین را مجبور کرده‌اند بین روسیه و غرب یکی را انتخاب کند و کوله‌با از روسیه درخواست کرد تا اجازه تخلیه غیرنظامیان از ماریوپل که همچنان زیر بمباران شدید است بدهد.
روابط ترکیه با روسیه در سال‌های اخیر
مداخله روسیه در جنگ سوریه باعث ایجاد تنش بین این کشور و ترکیه شد. در نوامبر ۲۰۱۵، ترکیه یک هواپیمای جنگی روسیه را در نزدیکی مرز خود با سوریه سرنگون کرد. ترکیه اعلام کرد هواپیما در آن زمان در حریم هوایی این کشور بوده و هشدارهای لازم برای خروج را نادیده گرفته است. روسیه تاکید کرد که این هواپیما در داخل مرزهای سوریه باقی مانده است و هیچ هشداری دریافت نکرده است. ترس از بروز درگیری بین دو کشور چند روز ادامه داشت که در صورت وقوع اولین جنگ بین روسیه با یک کشور عضو ناتو می‌بود.
این دو کشور در سال ۲۰۱۶ و در شرایطی که روابط ترکیه و آمریکا به دلیل حمایت واشینگتن از شبه نظامیان کرد در سوریه، در حال بدتر شدن بود، شروع به ترمیم روابط خود کردند. در ژوئیه همان سال، پس از وقوع کودتای نافرجام در ترکیه به دست جناحی از ارتش، پوتین به سرعت با اردوغان ابراز همبستگی کرد؛ امری که باعث شد اردوغان پس از کودتا به اولین کشوری که سفر کرد روسیه بود. اردوغان همچنین از روسیه به دلیل سرنگونی هواپیمای این کشور عذرخواهی کرد و به خانواده خلبان روسی که در این عملیات جان باخت غرامت پرداخت کرد.
در سال ۲۰۱۷ ترکیه قراردادی به ارزش ۲/۵ میلیارد دلار با روسیه برای خرید سامانه موشکی متحرک زمین به هوای اس-۴۰۰ منعقد کرد. برای ناتو، چشم انداز ادغام سامانه‌های روسی در ساختار دفاعی گسترده‌تر ناتو بسیار نگران کننده بود. دولت ترامپ در آن زمان تحریم‌هایی را علیه روسیه اعمال کرد و روابط طرفین به پایین‌ترین حد خود رسید.
چیزی که شرایط را پیچیده‌تر کرد این بود که در سال ۲۰۱۹ شرکت بایراکدار که متعلق به داماد اردوغان سلجوک بایراکدار است - فروش پهپادهای رزمی خود به اوکراین را آغاز کرد. این پهپادها ارزان‌تر از نمونه‌های مشابه غربی خود هستند، اما باعث ناراحتی شدید روس‌ها شد و تعجب تحلیل‌گران نظامی را برانگیخت.
ایفای نقش میانجی بی‌طرف
این پیشینه تاریخی موقعیت منحصر به فردی را برای ترکیه به عنوان میزبان مذاکرات فراهم کرده است. کمک به حل بحران اوکراین بدون شک به بهبود روابط آنکارا با غرب کمک خواهد کرد زیرا به نظر می‌رسد غرب به قابلیت ترکیه برای کمک به برقراری صلح و ثبات در صربستان، بوسنی و هرزگوین و همچنین نقش‌آفرینی این کشور در تحولات قفقاز جنوبی و افغانستان چشم دوخته است.
از طرفی ترکیه باید رابطه خوب خود با روسیه را حفظ کند. اخیرا برخی گمانه‌زنی‌ها وجود داشت که ترکیه ممکن است سامانه‌های اس-۴۰۰ روسیه را که در سال ۲۰۱۷ خریداری کرده بود، به اوکراین بدهد. اما این امر روابط با روسیه را به‌طور جبران‌ناپذیری به خطر می‌اندازد، که با توجه به سود اقتصادی که به لطف روابط خوب با روسیه نصیب ترکیه می‌شود، آخرین چیزی است که ترکیه به آن تمایل داشته باشد.
امروزه گردشگران روسی ۲۸ درصد از کل گردشگران ترکیه را تشکیل می‌دهند و بر این بخش تسلط دارند. علاوه بر این، ترکیه برای ۴۵ درصد از گاز طبیعی، ۱۷ درصد نفت و ۴۰ درصد از بنزین خود به روسیه متکی است.
بنابراین، با توجه به نیاز ترکیه به بهبود روابط خود هم با روسیه و هم با غرب، ایفای نقش میانجی در جنگ روسیه علیه اوکراین به خوبی با اهداف اردوغان سازگاری دارد. ترکیه همچنین سابقه میانجیگری در خاورمیانه و قفقاز را دارد و یک قدرت شناخته شده در دریای سیاه است، و بسته شدن تنگه‌های ترکیه اندکی پس از تهاجم روسیه به روشنی این امر را تایید می‌کند.
همه این موارد دلایلی بسیار قوی برای اردوغان ایجاد می‌کند تا نقش میانجی را به بهترین نحو ممکن ایفا کند. شاید همه چیز به خوبی پیش نرود، اما اگر ترکیه به عنوان یک بازیگر کلیدی در پایان دادن به خشونت روسیه علیه اوکراین ظاهر شود، موقعیت این کشور به عنوان یک قدرت تراز اول در منطقه تثبیت خواهد شد.