پایتخت در ناامنی؛‌ بودجه ۸۸ هزار میلیاردی نیروی انتظامی از کجا می‌آید و به کجا می‌رود؟

در بودجه سال جاری، به ازای هر شهروند ایرانی، سالانه بیش از یک میلیون تومان، برای نیروی انتظامی بودجه در نظر گرفته شده است؛ بودجه‌ ۸۸ هزار میلیارد تومانی که پلیس با آن در کوهستان یگان ویژه تاسیس کرده است، اما از شهروندان در قلب پایتخت می‌خواهد خودشان مراقب امنیتشان باشند.

شامگاه چهارشنبه ۲۴ بهمن‌ماه، امیرمحمد خالقی، دانشجوی دانشگاه تهران در حوالی خوابگاه دانشگاه تهران به دست زورگیرانی که لپ تاپ او را دزدیدند، به قتل رسید. نهادهای صنفی دانشجویی، اعلام کردند نه تنها فضای اطراف خوابگاه دانشگاه تهران، بلکه خوابگاه سایر دانشگاه‌ها نیز امنیت ندارد. دانشجویان بارها درباره ناامن بودن معابر اطراف خوابگاه‌ها هشدار داده‌اند، با این وجود اقدامی برای تامین آن انجام نشده است.

در همین حال، نوشته‌ای طنز با این مضمون در فضای مجازی دست به دست می‌شود: «اگر مورد زورگیری قرار گرفتید، آرامش خود را حفظ کنید و فقط چند تار موی خود را بیرون بیندازید، پلیس به سرعت خود را خواهد رساند.» طنزی که دیدگاه شهروندان درباره عملکرد پلیس را نشان می‌دهد.

بودجه پلیس و سهم فراجا از نفت

در قانون بودجه سال ۱۴۰۳، مجلس شورای اسلامی حدود ۸۸ هزار میلیارد تومان برای فرماندهی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی (فراجا) در نظر گرفته است؛ بودجه این دستگاه، امسال نسبت به سال ۱۴۰۲، که حدود ۶۷ هزار میلیارد تومان بود، بیش از ۲۱ هزار میلیارد تومان، معادل ۳۲ درصد افزایش داشته است.

به عبارتی در سال جاری، جمهوری اسلامی به ازای هر شهروند ایرانی، بیش از یک میلیون تومان به فراجا اختصاص داده است. از کل بودجه فراجا، ۲۵۵ میلیارد تومان به سازمان عقیدتی سیاسی اختصاص داده شده است. مرکزی که ماموریت آن، رصد دائمی وفادارای پرسنل پلیس به جمهوری اسلامی و تفتیش عقاید آنهاست.

در بودجه سال ۱۴۰۳، بیش از ۲۳ هزار میلیارد تومان، به طرح‌های ویژه فراجا اختصاص داده شده است. بودجه گشت‌های ارشاد با عناوینی مثل «طرح نور» معمولا محرمانه است و از هم تفکیک نمی‌شود.

از زمان ریاست جمهوری حسن روحانی، در سال ۱۳۹۱، بخشی ذیل پیوست شماره «۱» بودجه‌های سالانه برای نیروی انتظامی با توضیح طرح احداث یگان‌های ویژه زیر عنوان اعتبارات متفرقه اضافه شده است. این طرح از سال ۱۳۹۱ آغاز و طبق برنامه ریزی، قرار است سال آینده (۱۴۰۴) به اتمام برسد. برای سال ۱۴۰۳ در بخش ساختمان این طرح، بیش از ۲۱ میلیارد تومان در نظر گرفته شده است.

نیروهای پلیس چه می‌کنند؟

تعداد پرسنل فراجا در تهران بزرگ محرمانه است. اما با توجه به اظهارات آبان ماه ۱۴۰۳ علی مویدی، رئیس پلیس پیشگیری فراجا، درباره تعداد پرسنل پلیس در سطح کشور و جمعیت تهران، می‌توان تخمین زد که در تهران دست‌کم ۲۲ تا ۲۳ هزار نفر نیروی پلیس وجود دارد.

در پس‌زمینه ویدیوی دوربین مداربسته‌ای که پلیس از زمان قتل خالقی منتشر کرده است، یکی از پرسنل پلیس می‌گوید او باید محل خونریزی را فشار می‌داد، انجام نشدن این کار باعث شد که اون جان ببازد. با این‌حال کسی به نبود هیچ نیروی پلیسی در یکی از شلوغ‌ترین نقاط پایتخت کشور در محله امیرآباد و پل گیشا، اشاره‌ای نمی‌کند.

کوهستان پلیس دارد، قلب تهران نه

کوچه جنت، محل عبور دانشجویان از خیابان اصلی، یعنی بزرگراه «جلال آل احمد»، به خوابگاه بوده و دانشجویان گزارش‌های متعددی درباره وقوع زورگیری در این کوچه داده بودند. پس از قتل خالقی، پلیس یک کیوسک در این محل نصب کرده است؛ این یعنی با وجود گزارش‌های متعدد، تابحال این محل حفاظت مناسبی نداشته است.

از سال ۱۳۹۰، پس از آنکه برخی از رسانه‌ها به حضور پسران و دختران در کوه‌های پایتخت و تفرج‌گاه‌ها اعتراض کردند، پلیس تهران بزرگ در دامنه کوه‌ها و پارک‌ها، از جمله در دارآباد، جمشیدیه، دربند، توچال، درکه، پارک پرواز، میدان بهروز، سعادت‌آباد، پارک جنگلی کوهسار و پارک آبشار، یگان کوهستان راه اندازی کرد.

نیروهای این یگان، عموما برای جوانانی که در این مناطق با هم خلوت می‌کنند مزاحمت ایجاد می‌کنند.

خودتان مراقب باشید

درحالی‌که در تهران تجمعات اعتراضی به قتل خالقی تشکیل شده است، پلیس تهران در پیامکی خطاب به شهروندان پایتخت نوشت: «برای جلوگیری از سرقت موبایل، از نمایش تلفن همراه در ملاء‌عام خودداری کرده و هرگز گوشی خود را روی میز مکان‌های عمومی مثل کافه و رستوران رها نکنید.»

قتل خالقی، ۴۸ ساعت پس از برگزاری مراسم ۲۲ بهمن رخ داد. پلیس تهران، همواره امنیت مراسم حکومتی را تامین می‌کند. علاوه بر پرسنل پلیس، این نیرو با بهره‌گیری از نیروهای وابسته خود، با عنوان «پلیس یار» برای گزارش عدم رعایت حجاب اجباری یا تامین امنیت انتخابات، همواره فعال بوده است.

در انتخابات ریاست جمهوری زودهنگام سال ۱۴۰۳، که تیرماه برگزار شد، ۲۲۰ هزار نفر نیروی پلیس امنیت شعب اخذ رای را تامین کردند. علاوه بر این پنج هزار نفر «پلیس یار» هم به نیروی انتظامی در این زمینه کمک کردند.

مرتبط بودن اوضاع اقتصادی و ناامنی

در فضای مجازی، ویدیوهایی از محل زندگی خالقی در خراسان جنوبی منتشر شده است. همچنین پست‌های امیر محمد خالقی در شبکه اجتماعی ایکس هم نشان می‌دهد او به ارزهای دیجیتال، گیم و دنیای فن‌آوری علاقه‌مند بود.

برای چنین جوانی، لپ تاپ وسیله‌ای ضروری است. قیمت لپ‌تاپ در ایران با نرخ ارز رابطه مستقیمی دارد. در حال حاضر ارزان‌ترین لپ‌تاپ مناسب گیم در بازار ایران حدود ۸۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان قیمت دارد. این رقم نه تنها برای یک دانشجو، بلکه برای یک فرد شاغل با درآمد ماهانه ۱۰ تا ۱۵ میلیونی رقم بالایی است. بنابراین یک زورگیری در ایران امروز، برابر از دست رفتن ۵۰ میلیون تومان، معادل از بین رفتن حقوق چند ماه یک شهروند است.

موضوع زورگیری در سال‌های اخیر به خصوص در پایتخت رواج بیشتری یافته است. گزارش‌های متعددی نشان می‌دهد افزایش نرخ تورم و نامساعد بودن وضع اقتصادی، با افزایش نرخ سرقت و زورگیری رابطه مستقیمی دارد.

از جمله روزنامه دنیای اقتصاد در گزارشی با استناد به آمارهای رسمی نشان داد طی ۱۰ سال گذشته به‌جز در سال‌های ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۶ که اقتصاد ایران ثبات نسبی را تجربه کرده است، میزان جرایم مربوط به سرقت و زورگیری همواره صعودی بوده و طی سال‌های پایانی این دهه نیز در بالاترین سطح خود قرار داشته است.

از طرف دیگر، در ویدیویی که از دانشجویان هم خوابگاهی خالقی منتشر شده است، آنها به تاریکی کوچه جنت اشاره می‌کنند که باعث می‌شود زورگیری در آن افزایش پیدا کند. در یک‌سال اخیر، هم‌زمان با فعال شدن زنجیره بحران انرژی در ایران، جمهوری اسلامی اساسا برق معابر را قطع کرده است.

این امر باعث شده است که حتی چراغ‌های راهنمایی و رانندگی هم برق نداشته باشند و به طور منظم، پلیس فهرست نام‌های تقاطع‌هایی را که برق چراغ ترافیک آنها در پایتخت کشور قطع است، اعلام می‌کند.