تنها چندماه پس از خاموشی‌های گسترده تابستان در ایران، با رسیدن پاییز مقام‌های دولتی شهروندان را بر سر یک دوراهی جدید گذاشتند؛ «آلودگی هوا یا خاموشی» آنها می‌گویند به دلیل کسری گاز، یا باید نیروگاه‌ها مازوت بسوزانند و هوا آلوده شود، یا مازوت نسوزانند و مردم خاموشی را تحمل کنند.
خبرگزاری‌های رسمی اعلام کردند به دستور رییس جمهور، مازوت‌سوزی در سه نیروگاه اراک، کرج و اصفهان متوقف می‌شود. بر اساس گزارش‌ها وزارت نیرو مکلف شده است ناترازی انرژی را از طریق قطعی برق و تعیین برنامه شفاف خاموشی برق و اطلاع قبلی آن به مردم رفع کند.
فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت مسعود پزشکیان در حساب شبکه ایکس خود با انتشار پستی نوشته است می‌توان برای مدت محدودی، «خاموشی منظم» را جایگزین «تولید سم» برای عموم شهروندان کرد.
علی ربیعی، دستیار پزشکیان در حساب شبکه ایکس خود، با ستایش دستور او، آن را «شجاعانه» توصیف کرده است.
ماجرا چیست؟
مقام‌های جمهوری اسلامی در تابستان می‌گفتند علت خاموشی‌ها افزایش مصرف شهروندان است، اما حالا در فصل سرد چرا باید خاموشی‌ها تداوم داشته باشد؟
۸۰ درصد برق در ایران به وسیله نیروگاه‌های حرارتی تولید می‌شود که این نیروگاه‌ها برای این تولید، عمدتا به گاز متکی‌اند. در زمستان سال ۱۴۰۱ هم خاموشی‌های گسترده‌ای در سراسر کشور رخ داد که علت آن ناتوانی شبکه تولید و انتقال در تامین گاز نیروگاه‌ها بود.
نرسی قربان، کارشناس حوزه انرژی، پنجم شهریور ۱۴۰۳ در گفت‌وگو با خبرگزاری ایسنا ضمن تاکید بر این که حل مشکل صنعت گاز نیازمند توسعه تعامل‌های بین‌المللی است، گفت: «آن‌طور که در دولت قبل نیز مطرح شد، نیازمند ۲۵۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و گاز برای احیاء هستیم که این موضوع تاکنون محقق نشده و اکنون احتمالا به بیش از این رقم نیاز داریم.»
قربانی شدن صنایع در فصل گرم
جمهوری اسلامی در تابستان برای تامین برق مشترکان خانگی، برق صنایع را قطع می‌کرد. در مرداد ماه ۱۴۰۳، منصور علیمردانی، نماینده ابهر یا اشاره به قطع مکرر برق در شهرک‌های صنعتی گفت: «قطع برق بسیاری از صنعتگران را به خاک سیاه نشانده است.»
سامان فیروزی، مدیر عامل «کرمان موتور» نیز با اشاره به هفت روز قطع مکرر برق، گفت: «قطع برق اثرات مخربی روی خط تولید کارخانجات گذاشته و تولید خودرو را مختل کرده است.»
شهریورماه ۱۴۰۳، هم صابر پرنیان، مدیر کل صنعت، معدن و تجارت استان آذربایجان غربی با اشاره به افزایش قیمت محصولات صنعتی، به تشریح آثار زیان‌بار قطع مکرر برق بر صنایع کشور پرداخت و گفت: «تنها در یک نمونه می‌توان به سیمان اشاره کرد که قیمت هر کیسه سیمان تحویلی به عامل فروش از ۸۰ هزار تومان به ۱۲۰ هزار تومان افزایش یافته و در بازار به قیمت ۱۷۰ هزار تومان به دست مشتری می‌رسد.»
قربانی شدن صنایع در فصل سرد
حالا که هوا سرد شده، نیروگاه‌ها برای کار نیاز به گاز دارند، اما فقط نیروگاه‌ها مصرف کننده گاز نیستند. طیف وسیعی از صنایع هم برای تداوم فعالیت نیازمند گاز هستند.
جمهوری اسلامی که قادر به تامین گاز نیروگاه‌ها نیست، در تامین گاز صنایع هم ناتوان است.
سیزدهم آبان ۱۴۰۳، پیش از انتشار دستور پزشکیان درباره توقف مازوت‌سوزی نیروگاه‌ها، دبیر انجمن صنفی صنعت سیمان، با بیان اینکه بلافاصله پس از گذر از محدودیت‌های برق تابستان، در جریان برگشت به ظرفیت تولید بودیم، گفت از نیمه مهر ماه - بسیار زودتر از روال سال‌های قبل- محدودیت‌های گاز برای صنعت سیمان اعمال شد. او همچنین از محدودیت‌های تامین مازوت برای اولین بار خبر داد و گفت تامین به موقع سوخت با چالش روبرو شده است.
ترکمنستانی که حاضر به صادرات گاز نیست
در حالی که در آبان ماه و آغاز فصل سرد، دولت در تامین گاز نیروگاه‌ها هم ناتوان است، رسانه‌های داخلی گزارش دادند که پزشکیان، گفته است: «ترکمنستان حاضر نیست با دولت ما قرارداد گازی ببندد و می‌گوید که ایران پول ما را نمی‌دهد.» بخش بزرگی از نیاز گاز کشور به خصوص در فصل سرد و مناطق شمال و شمال شرقی کشور از محل واردات گاز از ترکمنستان تامین می‌شود.
رییس دولت چهاردهم ادامه داد: «ما دولتی‌ها فکر می‌کنیم که خارجی‌ها هم مثل خودمان هستند که با پیمانکار قرارداد ببندیم و دو سال پولش را ندهیم.» در زمان ریاست جمهوری حسن روحانی، بارها قطع گاز از سوی ترکمنستان در فصل‌های سرد برخی مناطق کشور را با چالش روبرو کرد.
در نیمه آبان ۱۴۰۳، دولت چهاردهم جمهوری اسلامی، در تامین گاز نیروگاه‌ها ناتوان است، حتی برای تامین مازوت واحدهای صنعتی هم به طرز کم سابقه‌ای دچار مشکل شده است؛ در سوی دیگر، پزشکیان از همین آبان ماه حرف قطع گاز از سوی ترکمنستان را پیش کشیده است.
ایران در پاییز ۱۴۰۳، با زنجیره فرسوده تولید و انتقال انرژی، از برق تا گاز مواجه است، پول کافی برای واردات گاز در اختیار ندارد و با همه اینها، منصوبان پزشکیان مثل مهاجرانی و ربیعی، دستور خاموشی برنامه ریزی پزشکیان برای جلوگیری از آلودگی هوا را «شجاعانه» توصیف می‌کنند و رسانه‌های حامی دولت، شفافیت در اعلام جدول خاموشی زمان‌بندی شده را ستایش می‌کنند.