نرگس محمدی، فعال حقوق بشر زندانی، برنده جایزه نوبل صلح سال ۲۰۲۳ میلادی شد. او دومین ایرانی برنده این جایزه پس از شیرین عبادی است که در سال ۲۰۰۳ نوبل صلح را از آن خود کرد.
بر اساس اعلام کمیته نوبل در روز ۱۴ مهر، نرگس محمدی به دلیل مبارزه‌اش با ظلم بر زنان ایرانی و تلاش برای ارتقای حقوق بشر و آزادی برای همه، شایسته دریافت این جایزه شناخته شد.
بریت ریس اندرسن، رییس کمیته نوبل صلح، پیش از نام بردن از نرگس محمدی به عنوان برنده جایزه امسال نوبل صلح، سخنان خود را با شعار «زن، زندگی، آزادی» به زبان فارسی آغاز کرد و در ادامه به قدردانی از صدها هزار شهروند ایرانی پرداخت که در جریان خیزش انقلابی دست به تظاهراتی گسترده علیه سیاست‌های تبعیض‌آمیز و ظالمانه جمهوری اسلامی علیه زنان زدند.
او از نرگس محمدی به عنوان «مبارز آزادی» یاد کرد که نبرد شجاعانه‌اش هزینه‌های شخصی بسیاری برای او به همراه داشته است.
رییس کمیته نوبل صلح گفت «زن، زندگی، آزادی» به‌عنوان شعار مهم ایرانیان در اعتراضات سال گذشته‌شان که با قتل حکومتی مهسا ژینا امینی آغاز شد، به درستی بیانگر فداکاری و فعالیت‌های نرگس محمدی است.
او همچنین به سوال خبرنگاران مبنی بر اینکه برنده نوبل صلح اکنون در زندان است و چطور می‌تواند در ماه دسامبر جایزه خود را تحویل بگیرد، پاسخ داد: «اگر مقامات ایرانی تصمیم درستی بگیرند، او را از زندان آزاد خواهند کرد تا بتواند در مراسم شرکت کند.»
نرگس محمدی طی سال‌های گذشته بارها با عناوین اتهامی مختلف به دلیل فعالیت‌های حقوق بشری‌اش بازداشت، محاکمه و زندانی شده است.
او آخرین بار در آبان ۱۴۰۰ بازداشت شد و از آن زمان تاکنون در زندان اوین محبوس است.
هانا نویمن، عضو پارلمان اروپا، در شبکه اجتماعی ایکس اهدای جایزه نوبل صلح را به نرگس محمدی نشانه‌ای قوی در حمایت از جنبش «زن، زندگی، آزادی» خواند و گفت همه باید در سراسر جهان برای مبارزه با سرکوب، کنار هم بایستند.
او همچنین با تبریک به نرگس محمدی به‌عنوان «دوست عزیز» خود، متن نامه او را به خودش منتشر کرد که در آن حمایت‌های نویمن از مبارزان ایرانی و تلاشش برای آگاه‌سازی جامعه جهانی از جنایات جمهوری اسلامی را ستوده است.
نویمن گفت او از جمله حامیان نامزدی نرگس محمدی برای دریافت جایزه نوبل صلح بوده است.
تقی رحمانی: جایزه نرگس محمدی کمک به ادامه‌دار شدن جنبش «زن، زندگی، آزادی» است
تقی رحمانی، فعال سیاسی و همسر نرگس محمدی در سخنانی گفت که اهدای جایزه نوبل صلح به او، همه فعالان حقوق بشر را در بر می‌گیرد.
به گفته او این جایزه کمک می‌کند تا جنبش «زن، زندگی، آزادی» ادامه پیدا کند.
رحمانی همچنین با اشاره به تحت فشار بودن نرگس محمدی و زندگی او از سوی حکومت گفت: «نرگس و دیگر فعالان حقوق بشر این سبک زندگی را انتخاب کردند. با این حال اگر حمایت شوند، انگیزه بیشتری برای پیشبرد خواسته‌هایشان از جمله آزادی، حقوق بشر و دموکراسی پیدا می‌کنند.»
نرگس محمدی کیست؟
نرگس محمدی، فعال مدنی و حقوق بشر، متولد سال ۱۳۵۱ در زنجان و دانش‌آموخته رشته فیزیک کاربردی است. او که از سال‌های دانشجویی فعالیت‌های مدنی و سیاسی خود را آغاز کرد، پیش از این چندین جایزه بین‌المللی از جمله «جایزه ساخاروف انجمن فیزیک آمریکا در سال ۲۰۱۸»، «جایزه روز جهانی آزادی مطبوعات در سال ۲۰۱۶» و «جایزه الکساندر لانگر در سال ۲۰۰۹» را دریافت کرده است.
محمدی که سخنگوی کانون مدافعان حقوق بشر است، با وجود محبوس بودن دست از فعالیت‌های خود برنداشته و بارها با انتشار نامه‌هایی از زندان به وضعیت زنان زندانی به ویژه زندانیان سیاسی، شکنجه شدنشان، وضعیت نامناسب زندان‌ها و آزار و اذیت بهائیان اعتراض کرده است.
او همچنین بارها به «تعرض و اذیت و آزار جنسی زنان» در بازداشتگاه‌ها و حتی در محل و هنگام بازداشت واکنش نشان داده، اعتراض کرده و در این باره نامه‌ای هم خطاب به جاوید رحمان، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران نوشته است.
محمدی در این نامه تاکید کرده است آزار و تعرض جنسی، بخشی از برنامه سرکوب حکومت علیه زنان معترض و مبارز است.
این نامه همراه با چهار مورد دیگر، باعث شد چندی پیش پرونده‌ای جدید با اتهام «تبلیغ علیه نظام از طریق دادن بیانیه از داخل زندان» برای محمدی باز شود.
بر اساس همین پرونده، او اواسط مرداد از سوی دادسرای امنیت زندان اوین در شعبه ۲۹ دادگاه انقلاب به یک سال حبس تعزیزی دیگر محکوم شد و مجموع مجازات‌هایش به ۱۰ سال و ۹ ماه زندان تعزیزی و ۱۵۴ ضربه شلاق تعزیزی افزایش یافت.
سخنگوی کانون مدافعان حقوق بشر همچنین به اتفاقات رخ داده در جامعه ایران، خیزش انقلابی ایرانیان و کشتار شهروندان از جمله دانشجویان، سرکوب و اعمال فشار به خانواده‌های دادخواه، نقض حقوق و آزادی‌های مردم از سوی جمهوری اسلامی و ... واکنش نشان داده است.
محمدی اواسط تیر امسال با انتشار نامه‌ای به سرکوب و اعمال زور، خشونت و فشار بر دانشجویان واکنش نشان داد و از نهادهای بین‌المللی خواست اجازه ندهند «جامعه رنج‌کشیده» ایران شاهد ۱۸ تیر دیگری در دانشگاه‌هایش شود.
او همچنین نامه‌ای هم خطاب به نمایندگان پارلمان اروپا و حاضران در اکران فیلم «شکنجه سفید» (ساخته این فعال حقوق بشر) منتشر کرد و سلول انفرادی را ابزار «شکنجه، سرکوب، اعتراف اجباری و اعدام» خواند.
محمدی با اشاره به اینکه در سلول‌های انفرادی بازداشتگاه‌ها به زنان زندانی تعرض می‌شود، از جامعه جهانی خواست تا صدای مردم ایران باشند.
در یکی از جدیدترین واکنش‌ها، این فعال حقوق بشر از جامعه جهانی خواست تا در برابر وضعیت آرمیتا گراوند، نوجوانی که به نظر می‌رسد بر اثر ضرب و جرح ماموران حکومتی به دلیل بر سر نداشتن حجاب به کما رفته باشد، سکوت نکنند.
محمدی پیشتر هم به موضوع حجاب اجباری پرداخته و آن را دسیسه حکومت دینی و زن‌ستیز برای «سلطه بر زنان» و «حذف» آنان از عرصه عمومی خوانده بود.
او در نامه‌ای در اواخر تیر گفته بود اکنون جهان شاهد است که قدرت امتناع زنان، قدرت استبداد حکومت دینی را در هم شکسته و زنان به جایگاهی تاریخی دست یافته‌اند.
این فعال حقوق بشر که خود حاضر به رعایت حجاب اجباری نبوده، اخیرا به دلیل بر سر نداشتن روسری در حضور مقام‌های زندان، از سوی ماموران مورد ضرب و جرح قرار گرفت.
بر اساس گزارش منتشر شده در صفحه اینستاگرامی نرگس محمدی، او بیستم شهریور مقابل چشمان شماری از مقام‌های زندان به دست یک مامور کتک خورده و «دیوانه» خطاب شده است.
نام نرگس محمدی پیشتر در فهرست نامزدهای دریافت جایزه صلح نوبل از سوی موسسه تحقیقات صلح اسلو منتشر شده بود.
در این فهرست علاوه بر نرگس محمدی، نام محبوبه سراج، کنشگر افغانستانی نیز دیده می‌شد.
کمیته پنج نفره نوبل صلح در نروژ بیش از یک سال صدها نامزد مورد نظر در این بخش را بررسی کرده بودند.
«افزایش هم‌بستگی بین ملت‌ها»، «کاهش تنش‌های نظامی» و «برگزاری همایش‌های صلح» از جمله شاخص‌هایی است که نوبل آن‌ها را در مورد نامزدهای جایزه صلح مدنظر قرار می‌دهد.
جایزه نقدی این بخش حدود یک میلیون دلار است که معمولا برنده یا برندگان نوبل صلح آن را صرف اهداف انسان‌دوستانه می‌کنند.
بنیاد نوبل پیش از این اعلام کرده بود بر خلاف سال گذشته، قصد دارد از ایران، روسیه و بلاروس برای شرکت در مراسم سالانه اهدای جوایز نوبل دعوت کند.
این تصمیم اما روز ۱۱ شهریور و در پی اعتراض چهره‌های سیاسی و فعالان مدنی، لغو شد.