وزارت خارجه جمهوری اسلامی اعلام کرد مبادله پنج زندانی ایرانی در برابر پنج زندانی آمریکایی روز دوشنبه انجام می‌شود. ساعاتی پس از این خبر، رویترز گزارش داد این گروگان‌ها با هواپیمایی قطری تهران را به مقصد دوحه ترک کردند. جو بایدن نیز در بیانیه‌ای از آزادی این افراد استقبال کرد.
جو بایدن روز دوشنبه ۲۷ شهریور در بیانیه‌ای اعلام کرد که پنج شهروند آمریکایی که در ایران زندانی بودند پس از سال‌ها تحمل رنج و بلاتکلیفی، بالاخره به خانه باز می‌گردند.
رییس جمهور آمریکا از اعمال تحریم‌هایی علیه محمود احمدی‌نژاد و وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی به دلیل «دست داشتن در بازداشت‌های غیرقانونی» خبر داد و نوشت ما به تحمیل هزینه علیه ایران به دلیل اقدامات تحریک‌آمیزش در منطقه ادامه خواهیم داد.
سفیر قطر در ایران به همراه پنج آمریکایی زندانی که قرار بود تهران را ترک کنند، در فرودگاه حضور داشت. رویترز گزارش داد که مقامات آمریکایی در فرودگاه قطر، از پنج آمریکایی آزاد شده استقبال کردند.
پرس تی وی هم در خبری اعلام کرد مهرداد معین انصاری و رضا سرهنگ‌پور، دو تن از پنج زندانی آزادشده از آمریکا نیز به دوحه منتقل شدند. وب‌سایت نور نیوز، نزدیک به شورای عالی امنیت ملی ایران، تصویری از این دو زندانی آزادشده منتشر کرده است.
در پی انتشار خبر آزادی پنج گروگان آمریکایی، یک مقام ارشد دولت جو بایدن و یک مقام قطری هم به شبکه سی‌ان‌ان گفتند پنج آمریکایی که در ایران زندانی بودند آزاد شده‌اند و در حال پرواز به خارج از کشور هستند. دومین مقام ارشد دولت بایدن نیز گفت که مادر سیامک نمازی و همسر مراد طاهباز که قبلا قادر به ترک ایران نبودند، در پرواز از ایران به دوحه هستند.
سیامک نمازی، یکی از زندانیان آزاد شده در بیانیه‌ای نوشت: «شادی وصف ناپذیرم از پیوستن دوباره به خانواده‌ام سرشار از اندوه و احساس گناه دردناک و عمیق است، چرا که بسیاری از افراد شجاع که آنها را تحسین می‌کنم، همچنان به دلیل مطالبه کرامت و آزادی، پشت آن دیوارها مانده‌اند.»
او افزود: «از جو بایدن و دولت او که مجبور شدند برای نجات ما تصمیم‌های بسیار دشواری اتخاذ کنند، صمیمانه سپاسگزارم.»
وزیر خارجه آمریکا: مذاکرات برای مبادله زندانیان کاملا به صورت جدا از مذاکرات اتمی انجام شد
آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا، در پی انتشار خبر آزادی پنج شهروند آمریکایی زندانی در ایران گفت که مذاکرات برای مبادله زندانیان کاملا به صورت جدا از مذاکرات اتمی انجام شده است.
او بار دیگر تاکید کرد دیپلماسی بهترین راه برای حل پرونده اتمی ایران است و در عین حال افزود بایدن تعهد خود را برای عدم دستیابی ایران به سلاح اتمی به صراحت اعلام کرده است.
وزیر خارجه آمریکا اعلام کرد: «ما به بررسی اینکه آیا فرصتی برای دیپلماسی در قبال ایران وجود دارد یا خیر، ادامه خواهیم داد.»
بلینکن گفت که با پنج زندانی آمریکایی آزاد شده و دو فرد از خانواده آنان که همراهشان از ایران به قطر پرواز کردند، یک گفت‌وگوی تلفنی «احساسی» داشته است.
این دیپلمات ارشد در نشست خبری درباره توافق با جمهوری اسلامی برای مبادله زندانیان و آزادسازی پول‌های بلوکهشده ایران، گفت که این ۶ میلیارد دلار فقط برای «اهداف بشردوستانه» قابل استفاده خواهد بود و آمریکا بر نحوه استفاده از آن نظارت خواهد داشت.
او با اشاره به آزادی و مبادله پنج شهروند آمریکایی در حساب ایکس خود هم نوشت آنها پس از تحمل ظلمی غیرقابل وصف به عنوان زندانی رژیم ایران، به خانه باز می‌گردند. ما اولویتی بالاتر از بازگرداندن آمریکایی‌هایی که به ناحق بازداشت شده‌اند، نداریم.
وزیر خارجه آمریکا افزود ایران در حالی که پنج شهروند آمریکایی را آزاد کرد، هرگز به سرنوشت رابرت لوینسون پاسخ نداد. امروز ما احمدی‌نژاد و وزارت اطلاعات ایران را در اقدامی برای ترویج پاسخگو کردن در قبال بازداشت‌های غیرقانونی تحریم کردیم.
انتقال وجوه آزادشده ایران به قطر همزمان با آزادی پنج آمریکایی
روز دوشنبه رویترز به نقل از یک منبع نوشت قطر به ایران و آمریکا اطلاع داده که حدود شش میلیارد دلار پول آزاد شده ایران از سوئیس به قطر منتقل شده است.
به گفته منبع مطلع، هواپیمای قطری پس از اینکه واریز وجوه آزادشده تهران به حساب‌هایی در قطر به آمریکا و ایران اعلام شد، برای انتقال زندانیان آمریکایی در ایران در حالت آماده باش قرار گرفت.
ماجد الانصاری، سخنگوی وزارت خارجه قطر، اعلام کرد که مذاکرات برای رسیدن به توافق تبادل زندانیان میان تهران و واشینگتن بیش از دو سال طول کشید و مسئولان قطری سفرهای فشرده‌ای به دو کشور داشتند.
او گفت که این توافق تضمین‌های متعددی به‌ویژه در زمینه مالی را شامل می‌شود.
سخنگوی وزارت خارجه قطر تاکید کرد که به محض آزادی زندانیان، بخش مالی توافق اجرایی خواهد شد و «ما در دوحه آماده اتمام روند تبادل زندانیان میان تهران و واشنگتن هستیم.»
پیشتر در روز دوشنبه، ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه ایران اعلام کرده بود پول‌های بلوکهشده ایران در کره جنوبی آزاد شده و روز دوشنبه در اختیار ایران قرار خواهد گرفت.
محمد رضا فرزین، رییس کل بانک مرکزی ایران روز دوشنبه اعلام کرد که بر اساس نامه رسمی مقامات قطر که روز یکشنبه دریافت شده، پنج میلیارد و ۵۷۳ میلیون و ۴۹۲ هزار یورو پول‌های آزادشده ایران در کره جنوبی، به حساب شش بانک ایرانی، در دو بانک الاهلی و الدخان در قطر واریز شد.
در مبادله زندانیان قرار است پنج شهروند ایرانی زندانی در آمریکا آزاد شوند. به گفته کنعانی، دو نفر از آنان به ایران باز خواهند گشت و دو نفر دیگر در آمریکا خواهند ماند. کنعانی اعلام کرد که یک زندانی ایرانی نیز از آمریکا به کشور ثالث خواهد رفت.
در این مبادله قرار است سیامک نمازی، عماد شرقی، مراد طاهباز و دو زندانی دیگر که هویت آنان مشخص نیست، آزاد شوند. هر سه زندانی دو تابعیتی هستند و مراد طاهباز تابعیت بریتانیایی هم دارد. در همین حال اعلام شده که یکی از پنج زندانی آمریکایی که قرار است مبادله شوند، زن است.
روزنامه خراسان روز ۱۶ مرداد از بازداشت یک زن ایرانی-آمریکایی در ایران طی هفته‌های اخیر خبر داده و نوشته بود که دلیل به بن‌بست رسیدن مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا دربارهٔ تبادل زندانیان، موضوع آزادی او است
این شهروند ایرانی-آمریکایی سابقه حضور در سازمان‌های غیردولتی افغانستان را داشته است.
سخنگوی نمایندگی جمهوری اسلامی در سازمان ملل اسامی پنج زندانی ایرانی در توافق مبادله زندانیان با آمریکا را کاوه لطف‌الله افراسیابی، مهرداد معین انصاری، امین حسن‌زاده، کامبیز عطار کاشانی و رضا سرهنگ‌پور ذکر کرده است.
خبرگزاری رویتر به نقل از یک مقام ارشد دولت آمریکا که نامش ذکر نشده، نوشت که این توافق رابطه خصمانه دو کشور را تغییر نداده، اما درها برای دیپلماسی در مورد برنامه هسته‌ای ایران باز است.
او گفت: «اگر فرصتی ببینیم، آن را بررسی خواهیم کرد، اما در حال حاضر، واقعا چیزی برای گفتن ندارم.»
همزمانی آزادی گروگان‌های ایرانی با سفر رئیسی به نیویورک
آزادی زندانیان آمریکایی همزمان با ورود ابراهیم رئیسی به نیویورک انجام شده می‌شود. این پنج ایرانی-آمریکایی به دوحه و سپس به آمریکا پرواز می‌کنند.
رئیسی در آمریکا آزادی پنج شهروند زندانی این کشور در ایران را اقدامی بشردوستانه خواند و افزود چنین اقداماتی بین دو کشور در آینده می‌تواند تکرار شود.
رئیسی در ادامه با اغتشاش خواندن خیزش انقلابی مردم ایران افزود: «اگر آمریکا با اشتباه محاسبه و دل بستن به اغتشاشات، میز مذاکره را ترک نمی‌کرد، این اقدام بشردوستانه می‌توانست خیلی زودتر انجام شود.»
برخی کارشناسان معتقدند حکومت ایران تبادل زندانیان را عمدا در چنین روزی اجرا کرده تا تمرکز رسانه‌ای را از اعتراض‌ها به سفر رئیسی به نیویورک برای شرکت در هفتاد و هشتمین مجمع عمومی سازمان ملل منحرف کند.
جمهوری اسلامی پیش از این و در سال ۲۰۱۱ میلادی نیز دو کوهنورد آمریکایی زندانی در ایران را همزمان با سفر محمود احمدی‌نژاد، رییس جمهوری وقت ایران به نیویورک برای حضور در مجمع عمومی سازمان ملل آزاد کرده بود.
خبرگزاری بلومبرگ پیش از این به نقل از منابع آگاه خبر داد که ایالات متحده آمریکا و جمهوری اسلامی، روز ۲۷ شهریور ماه موافقت‌نامه تبادل زندانیان را اجرایی می‌کنند. این رسانه همچنین توافق مورد نظر را اولین گام به سوی مذاکرات تازه برای اعمال مجدد محدودیت‌ها بر برنامه هسته‌ای ایران دانست.
حدود یک ماه پیش، رسانه‌ها از دستیابی تهران و واشینگتن به توافق در زمینه تبادل زندانیان و دسترسی ایران به شش میلیارد دلار از ارزهای بلوکه‌شده‌اش در کره جنوبی خبر دادند.
به نوشته بلومبرگ این مبادله در روز دوشنبه، قرار است «اولین گام به سوی مذاکرات تازه برای اعمال مجدد محدودیت‌ها بر برنامه هسته‌ای ایران» باشد.
این توافق در روزهای گذشته موجب شکل‌گیری موجی از انتقادها به جو بایدن، رییس‌جمهوری آمریکا شده است.
منتقدان می‌گویند آزادسازی دلارهای بلوکهشده، جمهوری اسلامی را به گروگان‌گیری بیشتر تشویق می‌کند و هیچ معامله‌ای نباید با حکومت ایران انجام شود.
۲۶ سناتورهای جمهوری‌خواه از دولت بایدن به دلیل انجام این معامله با جمهوری اسلامی انتقاد کرده بودند.
در مقابل ودانت پاتل، معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا روز ۲۵ مرداد با تاکید بر اینکه خواست آمریکا از ایران برای تنش‌زدایی و ایجاد فضا برای دیپلماسی، به توافق تبادل زندانیان با ایران ارتباطی ندارد، گفته بود ایالات‌متحده به هیچ‌گونه توافقی با جمهوری اسلامی نزدیک نشده است.
در عین حال، شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، نخست وزیر قطر، روز سوم شهریور ابراز امیدواری کرده بود که توافق بین ایران و آمریکا برای مبادله زندانیان، به گفت‌وگوی گسترده‌تر برای احیای برجام منجر شود.