رییس انجمن جامعه‌شناسی از قرار گرفتن ایران در آستانه یک «موج بسیار شدید مهاجرت» خبر داد و گفت «ناامیدی وحشتناکی» جامعه و به ویژه جوانان و نخبگان را فراگرفته است. هم‌زمان یک نماینده مجلس درباره افزایش مهاجرت به دنبال اخراج استادها گفت: «قرار نیست نخبگان را به هر قیمتی نگه داریم.»
حسین محمدصالحی، عضو کمیسیون امور داخلی مجلس در گفت‌وگو با انتخاب، «موضع‌گیری‌های ضد مردمی» را دلیل اخراج استادها از دانشگاه‌ها خواند و در پاسخ به اینکه این اخراج‌ها باعث افزایش مهاجرت نخبگان می‌شود، گفت: «قرار نیست ما نخبگان را به این قیمت که هر کاری بخواهند انجام دهند، در کشور نگه داریم.»
او ادامه داد: «اگر استادی تعلیق یا اخراج شده است اما اسناد متقنی در مورد همکاری او با معاندین وجود ندارد، می‌تواند شکایت کند.»
غلامرضا مصباحی‌مقدم، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز با رد مشکلات اقتصادی و اجتماعی کشور به دلیل اقدا‌م‌های حکومت، خیزش انقلابی مردم ایران را مقصر این مشکلات خواند و گفت: «در پی این حوادث بخش مهمی از ذخایر به خارج منتقل شد، نخبگان مهاجرت کردند و کسب و کار مردم با مشکل مواجه شد.»
تاکید ضمنی مسوولان نظام بر بی‌اهمیت خواندن افزایش روند مهاجرت نخبگان و مقصر دانستن مردم در این روند، در شرایطی است که به گفته سعید معیدفر، رییس انجمن جامعه‌شناسی، ایران در آستانه یک موج مهاجرتی بسیار شدید قرار گرفته است.
مهاجرت از سر استیصال، بدترین نوع مهاجرت
معیدفر به «جماران» گفت موج مهاجرت بزرگ یک وقتی اتفاق می‌افتد که بحران عمیق اقتصادی در زمینه تولید، اشتغال، تورم و مسایل دیگر با بحران‌های دیگری هم‌زمان شود؛ «خصوصا وقتی که یک جامعه می‌خواهد نسبت به این بحران‌ها واکنش نشان بدهد و دست به اعتراض و واکنش می‌زند».
او با اشاره به اینکه هر روز چندین نفر در دریای مدیترانه غرق می‌شوند که معمولا ایرانی‌ها بین آن‌ها حرف اول را می‌زنند، یادآور شد: «این نشان می‌دهد افراد به دلیل فقر اقتصادی و فشارهای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی برای زیست در این کشور آ‌ن‌قدر احساس استیصال و خفقان می‌کنند که حاضرند حتی خانواده خود را به کشتن بدهند.»
به گفته این جامعه‌شناس، با اینکه هر روز خبرهایی مربوط به غرق شدن پناهنده‌ها در دریا شنیده می‌شود اما «تنبهی حاصل نشده و تعداد افراد پناهنده بیشتر می‌شود».
معیدفر این اتفاق را نشانه بد بودن وضع جامعه و «بدترین نوع مهاجرت» دانست و گفت: «برخی حتی ممکن است مدت‌ها در کمپ بمانند و آزار و اذیت شوند و حالت استیصال برایشان به وجود بیاید اما آن فرد دیگر مشکلات بین راه و چگونگی رسیدن به مقصد را نمی‌بیند و تمام وجودش در این خلاصه می‌شود که هر طور شده از اینجا برود.»
سال ۹۶ اندیشه تغییر در میان مردم کشته شد
رییس انجمن جامعه‌شناسی ایران به ناامیدی و سرخوردگی که از شش سال پیش «به دلیل از بین رفتن آخرین امید مردم با رای به حسن روحانی ایجاد شد»، گفت: «در مجموع تیر خلاصی به امید مردم زده شد. به نظر من ریشه بحرانی که امروز امواج گسترده مهاجرت و اعتراضات شده، در یک ماه پس از انتخابات سال ۹۶ است.»
معیدفر ادامه داد: «چون در دی همان سال، اعتراضات را دیدیم و بعد هم پشت سر هم اعتراضات گسترش پیدا کرد و به تجمع بازنشسته‌ها، مال‌باختگان و ... رسید و سال قبل هم دیدیم که به چه شکل بود.»
او تاکید کرد: «از سال ۹۶ شرایط در کشور به شدت بحرانی و تقریبا اندیشه تغییر در میان مردم کشته شد به‌طوری‌که دیگر امیدی نسبت به آینده این کشور وجود ندارد.»
به گفته این جامعه‌شناس، اغلب مردم این وضعیت را دارند و نشانه‌هایش «اخراج اساتید، لایحه حجاب» و کارهای دیگر مسوولان نظام است: «کار را به جایی رسانده‌اید که اندیشه مهاجرت فقط در میان رده بالاهای تحصیلی یا اقتصادی نیست بلکه پارامترهای مهاجرت عملا به مردم عادی کشیده شده و رویا و آرزویی است که تقریبا برای همه وجود دارد.»
ناامیدی وحشتناکی سراسر جامعه را فراگرفته
معیدفر بالا بودن درصدهای «تمایل به مهاجرت» را در نظرسنجی‌ها نشان دهنده «یک مشکل بسیار جدی در ساختار اجتماعی، اقتصادی و سیاسی کشور» خواند.
او با بیان اینکه سال گذشته و در جریان خیزش انقلابی پیش‌بینی کرده بود در صورت «عدم توفیق» اعتراضات، با یک موج بسیار شدید مهاجرتی روبه‌رو خواهیم شد، گفت: «این اتفاق هم افتاده و ما تازه در آستانه آن هستیم. یعنی به نظر می‌رسد این‌بار موج مهاجرت خیلی عظیم‌تر و گسترده‌تر از قبل شود چون ناامیدی وحشتناکی سراسر جامعه و به ویژه جوانان و نخبگان را فرا گرفته است.»
به گفته معیدفر، نه تنها حاکمیت صدای اعتراض مردم را نشنید، بلکه با اقداماتی چون دستگیری، محاکمه، زندان و وارد کردن آسیب‌های جسمی به افراد باعث شد «نسل جوان و خیلی از ایرانی‌ها به این نتیجه برسند که اساسا دیگر امکان تغییر را از دست داده‌اند».
قرارگیری ایران در لوپ توسعه نیافتگی و بحران با موج مهاجرت‌ها
رییس انجمن جامعه‌شناسی ایران تصریح کرد: «این وضعیت می‌گوید شما ولو شده جان و اموالتان را به خطر بیندازید، به هر شکل ممکن و هرچه زودتر، باید از این وضعیت خارج شوید.»
معیدفر نتیجه چنین موجی از مهاجرت را قرارگیری ایران در یک «لوپ توسعه نیافتگی و بحران» دانست و هشدار داد: «قطعا شرایط ما هر روز وخیم‌تر و ناکارآمدی در جامعه بیشتر می‌شود، ناامیدی افزایش پیدا می‌کند و موج مهاجرت، موج‌های بعدی را به دنبال خودش خواهد داشت.»
پیش‌بینی و هشدار او درباره موج مهاجرت بزرگ پیش‌رو در شرایطی است که برآوردها نشان می‌دهند حدود یک‌دهم جمعیت کشور برابر با ۸/۵ میلیون ایرانی هم‌اکنون به‌عنوان مهاجر در خارج از ایران زندگی می‌کنند.