روزنامه واشینگتن‌پست به مدارکی دست یافته که نشان می‌دهد روسیه در حال پیشرفت مداوم به سمت تولید انبوه پهپاد «شاهد-۱۳۶» جمهوری اسلامی است و قصد دارد تا تابستان ۲۰۲۵، شش هزار فروند از این پهپادها رو تولید کند.
این اسناد که مربوط به زمستان ۲۰۲۲ تا بهار ۲۰۲۳ هستند، از سوی یکی از افراد مخالف حمله به اوکراین که در پروژه روسیه برای ساخت پهپاد شاغل بوده، در اختیار واشینگتن‌پست قرار گرفته است.
به گزارش واشینگتن‌پست، این پروژه چند میلیارد دلاری در مساحتی به بزرگی ۱۴ زمین فوتبال در منطقه ویژه اقتصادی آلابوگا در جمهوری تاتارستان روسیه و در ۸۰۰ کیلومتری شرق مسکو واقع شده و قصد دارد تا تابستان ۲۰۲۵ برای روسیه شش هزار پهپاد تولید کند.
طبق این اسناد، یک مقام امنیتی بازنشسته روسیه مسئول مسائل امنیتی این پروژه است و در همین حال گذرنامه‌های نیروهای ماهر پروژه توقیف شده تا آنها نتوانند از کشور خارج شوند.
طبق این گزارش، مهندسان این پروژه در مکاتبات و اسناد خود از عبارت‌های رمزی استفاده کرده‌اند، از جمله اینکه به جای پهپاد از واژه «قایق» و به جای ایران از «ایرلند» یا «بلاروس» استفاده می‌کنند.
به گفته واشینگتن‌پست، در صورت موفقیت این پروژه، کمبود ذخیره پهپادی روسیه برطرف شده و تلاش‌های اوکراین برای بازپس‌گیری مناطق اشغال شده خود مختل خواهد کرد.
بر اساس این اسناد، با وجودی که این پروژه دست‌کم یک ماه از برنامه تعیین شده عقب‌تر است، مسکو توانسته پیشرفت مداومی در زمینه تولید پهپادهای شاهد-۱۳۶ ایران، با برد هزار ۶۰۰ کیلومتر، داشته باشد و در تلاش است کیفیت و عملکرد این نوع پهپاد را نسبت به نمونه ایرانی آن، ارتقاء دهد.
تیم پژوهشگرانی که این اسناد افشا شده را بررسی کرده‌اند معتقدند این پروژه با چالش‌های مختلفی، از جمله کمبود نیروی کار مواجه است، اما مسکو ممکن است بتواند بر این چالش‌ها غلبه یابد.
دولت روسیه و نمایندگی ایران در سازمان ملل از اظهارنظر درباره این گزارش خودداری کرده‌اند.
پهپاد شاهد-۱۳۶ ایران که در روسیه با نام گران-۲ شناخته می‌شود، قابلیت حمل ۵۳ کیلوگرم مواد منفجره به سمت هدف مورد نظر را دارد. مردم اوکراین به دلیل صدای بلند این پهپاد، به آن «موتورسیکلت پرنده» می‌گویند.
به گزارش واشینگتن‌پست به نقل از ارزیابی‌های مقام‌های اطلاعاتی اوکراین، روسیه در سه ماه گذشته با بیش از ۶۰۰ پهپاد شاهد-۱۳۶ به اوکراین حمله کرده است.
به گفته واشینگتن‌پست، توافق همکاری ایران و روسیه برای ساخت این کارخانه در آلابوگا که در نوامبر گذشته نهایی شد، شامل انتقال طراحی، آموزش کارکنان و ارائه قطعات الکترونیکی این پهپادها بوده است.
بر اساس اسناد ارائه شده به واشینگتن‌پست، تهران موافقت کرده فرانشیز پهپادهای شاهد-۱۳۶ را به روسیه بدهد و متخصصان ایرانی اسناد پروژه، قطعات مهندسی معکوس شده و دانش ساخت این پهپادها را به روسیه منتقل کنند.
طبق اسنادی که مدیر این پروژه در فوریه گذشته تهیه کرده، هزینه جنبه‌های مختلف این پروژه بیش از دو میلیارد دلار برآورد شده است که بیش از نیمی از این پول به ایران داده می‌شود. ایران تاکید کرده به دلیل نوسان ارزش روبل، پول خود را به صورت دلار یا طلا دریافت خواهد کرد.
به گزارش واشینگتن‌پست، بلندپروازانه‌ترین مرحله این پروژه مرحله نهایی آن است که قرار است به موجب آن تا سپتامبر ۲۰۲۵ روسیه بتواند با کم‌ترین کمک از سوی ایران، بیش از چهار هزار پهپاد تولید کند.
طبق این اسناد، چالش اصلی این پروژه کمبود تجهیزات الکترونیکی است. بیش از ۹۰ درصد تراشه‌های کامپیوتری و قطعات الکترونیکی این پهپادها در غرب و عمدتا در آمریکا تولید می‌شوند و از ۱۳۰ قطعه مورد نیاز این پهپادها تنها ۴ قلم آن در روسیه تولید می‌شود.
بر اساس بررسی‌های صورت گرفته بر اسناد افشا شده، هیچ‌یک از قطعه‌های مورد نیاز، منحصرا برای ساخت پهپادهای نظامی نیستند و به موجب قوانین کنترل صادرات وزارت بازرگانی آمریکا، هیچکدام آنها جزو فناوری‌های حساس به شمار نمی‌آیند.
در همین حال در این اسناد، هیچ مدرکی دال بر اینکه شرکت‌های غربی مستقیما قطعات پهپادها را به ایران و روسیه داده باشند، وجود ندارد.
به گزارش واشینگتن‌پست، موتور پهپاد شاهد-۱۳۶ بر اساس مهندسی معکوس موتور هواپیمای آلمانی لیمباخ ال-۵۵۰-ای ساخته شده که دو دهه پیش به صورت غیرقانونی به دست ایران رسیده بود.
طبق این گزارش، تیم روسیه در پروژه آلابوگا همچنین خواستار دیدار با مقام‌های شرکت مادو ایران، که به صورت غیرقانونی موتور و قطعات پهپاد را بر اساس فناوری غرب تولید می‌کند، شده‌اند. مادو سال گذشته به دلیل کمک به روسیه در جنگ اوکراین تحت تحریم‌های غرب قرار گرفت.
طبق اسناد رسیده به واشینگتن‌پست، پروژه آلابوگا برای تامین نیروهای متخصص خود با مشکلات فراوانی مواجه است. در حالی که قرار است این کارخانه روزی سه شیف و با ۸۱۰ کارمند در هر شیفت کار کند، تیم تولید از نظر متخصصان در حوزه‌های اصلی و پیچیده‌ای همچون قطعات الکترونیکی دچار کمبود نیرو است.
طبق این اسناد، بسیاری از کارکنان پروژه آلابوگا، از جمله مدیران پروژه، مهندسان و کارگران، برای آموزش به مراکز تولید پهپاد در ایران سفر کرده‌اند.
به گفته کسی که این اسناد را در اختیار واشینگتن‌پست گذاشته، وقتی در ۹ بهمن ماه گذشته گروهی از کارکنان روسی این پروژه به تهران رفته بودند، سرویس اطلاعاتی اسرائیل یکی از مراکز تسلیحاتی ایران در اصفهان را که گفته می‌شود محل تولید پهپاد و موشک بوده، هدف قرار داد.
طبق این گزارش، مقام‌های ایران از ترس اینکه اسرائیل به مراکزی که تیم روسیه بازدید می‌کند حمله نکند، از خروج مهندسان و مدیران روسی از هتل جلوگیری کردند.
بر اساس اسناد افشا شده، تا پایان بهار امسال حدود ۲۰۰ کارمند و ۱۰۰ دانشجوی روسیه در تاسیسات پهپادی ایران آموزش دیدند.
گزارش واشینگتن‌پست همچنین با اشاره به اعتراض‌های مقام‌های روسیه به عملکرد تولیدکنندگان ایرانی پهپاد، خاطرنشان کرد ۲۵ درصد پهپادهای ارائه شده از سوی ایران به روسیه آسیب دیده‌اند و در محموله‌ای که در ماه فوریه به روسیه تحویل داده شد، ۱۲ پهپاد کار نمی‌کردند.
از سوی دیگر، اسناد افشا شده نشان می‌دهد که تیم روسیه دانش و تجربه لازم برای تعمیر و جایگزینی قطعات پهپادهای آسیب‌دیده و خراب را ندارد.